خون در ادرار یا هماچوری، یک علامت هشداردهنده است که میتواند نشان دهنده وجود مشکلاتی در کلیهها، مثانه یا مجاری ادراری باشد. دلایل شایع خون در ادرار عبارتند از عفونتهای دستگاه ادراری، سنگ کلیه، بزرگ شدن پروستات، تومورها و آسیبهای فیزیکی. تشخیص دقیق علت خونریزی نیازمند انجام آزمایشات مختلف از جمله آزمایش ادرار، سونوگرافی و سی تی اسکن است.
دیدن خون در ادرار برای هر کسی ترسناک است؛ فرقی نمیکند زن باشید، مرد باشید یا کودکی خردسال. اما نگران نباشید؛ در بسیاری از موارد، خون در ادرار با درمان مناسب قابل کنترل است اما مراجعه به پزشک اولین کاری است که باید انجام دهید.
- ✓انواع خون در ادرار؛ آشکار یا پنهان؟
- ✓جدول تفاوت بین انواع هماچوری پنهان و آشکار
- ✓علل شایع خون در ادرار
- ✓علل نادر خون در ادرار
- ✓علل خون در ادرار در گروههای مختلف
- ✓تشخیص علت خون در ادرار: گام به گام
- ✓پیشگیری از مشاهده خون در ادرار
- ✓بهترین راهکارهای درمان خون در ادرار
- ✓اولین کاری که بعد از مشاهده خون در ادرار باید انجام دهید
در متن پیش رو سعی میکنیم به همه سوالهای شما درباره خونی شدن ادرار پاسخ دهیم.
انواع خون در ادرار؛ آشکار یا پنهان؟
آیا تا به حال متوجه تغییر رنگ ادرار خود شدهاید یا فکر کردهاید شاید چیزی در آن طبیعی نیست؟ خون در ادرار، یا همان هماچوری، به دو نوع تقسیم میشود که هر کدام میتواند نشانهی شرایط مختلفی باشد.
1. هماچوری آشکار (Gross Hematuria)
این همان چیزی است که خیلی راحت میتوانید با چشم ببینید. اگر ادرار شما قرمز، صورتی، یا حتی قهوهای تیره شده، احتمالاً با این نوع هماچوری روبهرو هستید. شاید ترسناک به نظر برسد، اما همیشه به معنی یک مشکل جدی نیست.
چرا این اتفاق میافتد؟
ممکن است سنگ کلیه، عفونت، یا حتی یک ضربه باعث این موضوع شده باشد. در موارد دیگر، مشکلات جدیتری مثل سرطان مثانه یا کلیه میتوانند علت باشند، اما این خیلی نادر است.
2. هماچوری میکروسکوپی (Microscopic Hematuria)
این کمی پیچیدهتر است و چون شما نمیتوانید آن را ببینید. در واقع، فقط وقتی آزمایش ادرار بدهید مشخص میشود که مقداری خون در آن وجود دارد.
چرا باید به آن توجه کنید؟
این نوع بیشتر به مشکلات کوچکتر یا بیماریهای پنهان مربوط است، مثل عفونتهای خفیف یا فشار زیاد به کلیهها بعد از یک فعالیت بدنی شدید.
آشکار یا پنهان: تفاوت مهم نیست، واکنش شما مهم است!
هر دو نوع هماچوری میتوانند مهم باشند. اگر ادرار شما تغییر رنگ داده یا اگر در آزمایش مشخص شد خون در ادرار دارید، نگران نشوید، اما آن را هم نادیده نگیرید. بهترین کار این است که به پزشک مراجعه کنید تا علت دقیق را پیدا کنید و از مشکلات احتمالی پیشگیری کنید. گاهی اوقات موضوعی ساده مثل کمآبی بدن میتواند عامل باشد، اما گاهی هم نیاز به درمان دقیقتری هست. در هر صورت، رسیدگی زودهنگام همیشه بهترین کار است.
جدول تفاوت بین انواع هماچوری پنهان و آشکار
| هماچوری میکروسکوپی (Microscopic) | هماچوری آشکار (Gross) | ویژگی |
| طبیعی | قرمز، صورتی یا تیره | ظاهر ادرار |
| نیاز به آزمایش میکروسکوپی | با چشم قابل مشاهده | روش تشخیص |
| معمولاً کمتر | بیشتر | احتمال اضطراری بودن |
| بیماریهای پنهانتر کلیوی | مشکلات واضحتر مثل سنگها | علل شایع |
علل شایع خون در ادرار
علل زیر شایع بوده و ممکن است بسیاری از ما با آنها روبهرو شویم:
1. عفونتهای مجاری ادراری (UTIs)
عفونتهای ادراری یکی از شایعترین دلایل خون در ادرار هستند، به خصوص در زنان. علائم دیگر ممکن است شامل سوزش هنگام ادرار، تکرر ادرار، و درد در ناحیه پایین شکم باشد.
2. سنگ کلیه یا مثانه
سنگها میتوانند با خراشیدن دیوارههای دستگاه ادراری باعث خونریزی شوند. این مشکل معمولاً با درد شدید در پهلوها یا پایین شکم همراه است.
3. ضربه یا آسیب فیزیکی به کلیهها یا دستگاه ادراری
اگر به ناحیه کلیه یا مثانه ضربه وارد شود (مثل تصادف یا فعالیت ورزشی شدید)، ممکن است خون در ادرار ظاهر شود.
4. سرطان مثانه یا کلیه
این موارد نادرتر هستند، اما اگر خون در ادرار با کاهش وزن، ضعف یا درد مداوم همراه باشد، باید جدی گرفته شود و سریعاً به پزشک مراجعه کنید.
علل نادر خون در ادرار
برخی شرایط کمتر شایع اما مهم نیز میتوانند باعث هماچوری شوند:
1. بیماریهای خودایمنی (مثل لوپوس)
در بیماریهایی مثل لوپوس، سیستم ایمنی به اشتباه به بافتهای بدن حمله میکند و میتواند به کلیهها آسیب برساند که این امر ممکن است منجر به خون در ادرار شود.
2. بیماریهای ارثی (مثل بیماری سلول داسی)
بیماری سلول داسی و دیگر اختلالات ژنتیکی میتوانند بر عملکرد کلیه تأثیر بگذارند و باعث خونریزی در ادرار شوند.
علل خون در ادرار در گروههای مختلف
خون در ادرار میتواند دلایل متفاوتی داشته باشد که به سن، جنسیت و شرایط بدنی هر فرد بستگی دارد. در اینجا به تفکیک مردان، زنان و کودکان به بررسی علل آن میپردازیم:
خون در ادرار مردان
در مردان، برخی دلایل خاص میتوانند باعث خون در ادرار شوند:
1. پروستاتیت یا بزرگ شدن پروستات
التهاب یا بزرگ شدن پروستات (هیپرپلازی خوشخیم پروستات) میتواند به مثانه و مجاری ادراری فشار وارد کند و منجر به خونریزی شود.
- علائم همراه:
- مشکل در تخلیه ادرار
- تکرر ادرار به خصوص در شب
2. فعالیت بدنی شدید
ورزشهای سنگین مثل دویدن طولانیمدت گاهی میتواند باعث خون در ادرار شود. این حالت معمولاً موقتی است و بدون خطر جدی رفع میشود.
خون در ادرار زنان
زنان به دلیل تفاوتهای فیزیولوژیکی و هورمونی ممکن است دلایل خاصی برای هماچوری داشته باشند:
1. ارتباط با سیکل قاعدگی
گاهی خون قاعدگی به اشتباه به عنوان خون در ادرار در نظر گرفته میشود. برای تشخیص درست، بهتر است نمونه ادرار در زمانی غیر از قاعدگی گرفته شود.
2. عفونتهای تناسلی
عفونتهایی مثل واژینیت یا بیماریهای مقاربتی میتوانند باعث تحریک و خونریزی شوند که گاهی با خون در ادرار اشتباه گرفته میشود.
- علائم همراه:
- خارش یا سوزش
- ترشحات غیرعادی
خون در ادرار کودکان
در کودکان، دلایل خون در ادرار میتواند متفاوت و گاهی پیچیدهتر باشد:
عفونتهای ادراری رایج
عفونتهای ادراری در کودکان شایع است و میتواند باعث خونریزی خفیف در ادرار شود.
- علائم همراه:
- تب
- درد در هنگام ادرار
ناهنجاریهای مادرزادی دستگاه ادراری
برخی کودکان با مشکلات ساختاری در کلیهها یا مجاری ادراری متولد میشوند که میتواند باعث خونریزی شود.
سندرم نفروتیک یا گلومرولونفریت
این بیماریها بر کلیهها تأثیر میگذارند و میتوانند باعث نشت خون به ادرار شوند.
- علائم همراه:
- ورم در دستها یا پاها
- فشار خون بالا
تشخیص علت خون در ادرار: گام به گام
اگر خون در ادرار (هماچوری) مشاهده کردهاید، نگران نباشید: پزشکان با مجموعهای از آزمایشها و معاینات دقیق میتوانند علت آن را تشخیص دهند:
بررسی سوابق پزشکی
پزشک در ابتدا از شما سؤالهایی میپرسد تا سرنخهایی از علت خون در ادرار پیدا کند:
- آیا درد دارید؟
- آیا اخیراً فعالیت بدنی شدید داشتهاید؟
- آیا سابقه بیماریهای کلیوی، عفونتهای ادراری یا خانوادگی دارید؟
- آیا از داروهای خاصی استفاده میکنید؟
- آیا تغییرات دیگری مثل تب یا کاهش وزن داشتهاید؟
معاینه فیزیکی
پزشک ممکن است شکم و پهلوهای شما را بررسی کند تا وجود حساسیت یا درد را ارزیابی کند. در مردان، معاینه پروستات هم ممکن است بخشی از این فرآیند باشد.
آزمایشهای اولیه
در ابتدا پزشک آزمایشهای زیر را برای شما تجویز میکند:
آزمایش ادرار (Urinalysis)
این آزمایش ساده و سریع میتواند اطلاعات مهمی بدهد:
- تشخیص خون: آیا واقعاً خون در ادرار هست یا رنگ آن به دلیل غذا یا دارو تغییر کرده است؟
- وجود عفونت: آیا باکتری، گلبول سفید یا مواد دیگری در ادرار هست که نشاندهنده عفونت باشد؟
- سنگ کلیه: وجود کریستالها میتواند به سنگ کلیه اشاره کند.
کشت ادرار (Urine Culture)
برای شناسایی نوع باکتری در صورت وجود عفونت
آزمایشهای تصویربرداری
اگر آزمایشهای اولیه علت مشخصی نشان ندادند، پزشک ممکن است از تصویربرداری استفاده کند:
- سونوگرافی کلیه و مثانه: روش غیرتهاجمی برای بررسی مشکلات کلیه یا انسدادها.
- سیتیاسکن (CT Scan): تصویر دقیقتری از کلیهها و دستگاه ادراری ارائه میدهد و میتواند سنگها، تومورها یا آسیبها را نشان دهد.
- MRI: در موارد خاص برای بررسی جزئیات بیشتر انجام میشود.
سیستوسکوپی
اگر مشکلی در مثانه مشکوک باشد، پزشک ممکن است سیستوسکوپی را پیشنهاد دهد؛ یک لوله باریک با دوربین کوچک وارد مثانه میشود تا داخل آن بررسی شود.
آزمایشهای تخصصیتر
گاهی پزشک برای بررسی دقیقتر نیاز به آزمایشهای تخصصی پیدا میکند که عبارتند از:
- آزمایش خون: بررسی عملکرد کلیه (کراتینین، اوره) و علائم عفونت یا بیماریهای دیگر.
- بیوپسی کلیه: در موارد خاص، اگر پزشک به بیماریهای کلیوی مانند گلومرولونفریت مشکوک باشد.
پیشگیری از مشاهده خون در ادرار
برخی اقدامات برای پیشگیری از بروز مشکلات مشاهده خون در ادرار وجود دارد که بهتر است رعایت کنید:
- مصرف مایعات کافی
- اجتناب از دخانیات
- رعایت بهداشت فردی برای جلوگیری از عفونت
- داشتن رژیم غذایی سالم و متعادل
- مراجعه منظم به پزشک برای بررسی سلامت کلیهها و مجاری ادراری
بهترین راهکارهای درمان خون در ادرار
درمان خون در ادرار به علت زمینهای آن بستگی دارد؛ در ادامه شما را با برخی درمانهای خون در ادرار آشنا میکنیم:
۱. درمان براساس علت اصلی
- عفونتهای مجاری ادراری (UTIs): اگر عفونت باشد، درمان با آنتیبیوتیک انجام میشود. نوشیدن آب زیاد برای کمک به تخلیه باکتریها نیز توصیه میشود.
- سنگ کلیه یا مثانه: سنگهای کوچک ممکن است با افزایش مصرف مایعات و داروهای مسکن دفع شوند. در موارد پیشرفتهتر، جراحی یا لیتوتریپسی (شکستن سنگها با امواج صوتی) ممکن است نیاز باشد.
- مشکلات پروستات: اگر خون در ادرار به دلیل التهاب یا بزرگ شدن پروستات باشد از داروهای ضدالتهاب یا مهارکنندههای پروستات (مثل فیناستراید) استفاده میشود. در موارد شدید، جراحی ممکن است ضروری باشد.
- سرطانهای دستگاه ادراری: اگر خون در ادرار ناشی از سرطان مثانه یا کلیه باشد؛ درمان میتواند شامل جراحی، شیمیدرمانی یا پرتودرمانی باشد.
- بیماریهای کلیوی (مثل گلومرولونفریت): درمان ممکن است شامل داروهای کورتیکواستروئید یا داروهای سرکوبکننده سیستم ایمنی باشد.
۲. اصلاح سبک زندگی
در کنار درمان پزشکی، تغییرات سبک زندگی میتواند به بهبود سریعتر کمک کند و از بازگشت مشکل جلوگیری کند.
- نوشیدن مقدار کافی آب: میتواند به دفع مواد مضر و جلوگیری از تشکیل سنگ کمک کند.
- پرهیز از دخانیات: سیگار میتواند خطر ابتلا به سرطان مثانه و سایر مشکلات ادراری را افزایش دهد. ترک آن یک گام ضروری است.
- کاهش مصرف نمک و پروتئین حیوانی: این اقدام میتواند به پیشگیری از تشکیل سنگ کلیه کمک کند.
- فعالیت بدنی متعادل: فعالیت شدید و ناگهانی گهگاه میتواند به کلیهها فشار وارد کند. تعادل در ورزشها اهمیت دارد.
۳. مراجعه منظم به پزشک
حتی پس از درمان، مراجعه دورهای به پزشک برای بررسی وضعیت کلیهها و دستگاه ادراری توصیه میشود.
چه زمانی باید فوراً به پزشک مراجعه کنم؟
اگر خون در ادرار با موارد زیر همراه بود، فوراً به پزشک مراجعه کنید:
- درد شدید در شکم یا پهلوها
- تب یا لرز
- کاهش وزن غیرطبیعی
- ادرار تیره یا مکرر همراه با درد
اولین کاری که بعد از مشاهده خون در ادرار باید انجام دهید!
خون در ادرار اغلب قابل درمان است، به شرط آنکه علت آن به درستی تشخیص داده شود. مهم این است که علائم را جدی بگیرید و برای تشخیص و درمان سریع به پزشک مراجعه کنید. اولین کاری که باید انجام دهید انجام آزمایش است، حتی اگر پزشک هم تجویز نکرده باشد میتوانید یک آزمایش ادرار ساده انجام داده و نتیجه را به پزشک نشان دهید.
یک راهکار ساده انجام آزمایش ادرار در منزل با خدمات آلفاطب است، بعد یک نوبت از یک پزشک آنلاین میگیرید و بیدردسر آزمایش را برایش فرستاده و به همین راحتی از نگرانی در خواهید آمد! برای انجام آزمایش ادرار با این شماره تماس بگیرید: 02126851095
