اکوکاردیوگرام یا اکو، نوعی آزمایش سونوگرافی است که از امواج صوتی برای مشاهده سلامت ساختمان و عملکرد قلب استفاده می‌کند. گاهی نیاز است که برای اطمینان از سلامت نوزاد در بدو تولد اکوکاردیوگرام انجام شود. این فرآیند عموما در مورد نوزادانی که پزشک از سلامت قلب آن‌ها اطمینان ندارد انجام می‌گیرد اما در کل می‌توان آن را برای هر نوزادی تجویز کرد ما در این مقاله به تمام نکات مهم پیرامون اکوی قلب نوزاد می‌پردازیم.
اکوی قلب نوزاد چیست و چه کاربردی دارد؟
می‌دانیم که در بدو تولد آزمایشات و چکاپ‌های بسیاری با هدف اطمینان از سلامت نوزاد انجام می‌گیرد. عموما همه آزمایشات به صورت کاملا تخصصی بوده و توسط متخصصین کودکان و نوزادان در بخش نوزادان بیمارستان‌ها انجام می‌گیرد.
یکی از اقدامات رایج پس از تولد، تجویز اکوی قلب نوزاد است. اکوی قلب نوزاد نه فقط برای اطمینان از سلامت نوزادانی که پزشک به عملکرد قلب آن‌ها مشکوک است که برای همه نوزادان قابل انجام است.
اکوکاردیوگرافی یک آزمایش از نوع سونوگرافی است که با هدف بررسی ساختار و عملکرد اجزای قلب انجام می‌گیرد. معمولا در این سونوگرافی مواردی چون اندازه گیری ابعاد و ضخامت اتاقک‌های قلب و چگونگی برخورد قلب با پمپاژ خون از طریق دریچه‌های قلب مورد توجه قرار می‌گیرند.
این سونوگرافی از امواج صوتی برای مشاهده قلب استفاده می‌کند و نوعی آزمایش غیر تهاجمی، بی‌خطر و بدون درد است. حین انجام این آزمایش متخصص تصاویر قلب نوزاد را روی مانیتور کوچکی مشاهده می‌کند
انواع اکو قلب نوزاد و کودکان
انجام اکوی قلب نوزاد با چهار نوع مختلف اکوکاردیوگرافی امکان‌پذیر است. هریک از انواع اکوکاردیوگرافی قلب کودک برای اندازه گیری پارامترها و عملکردهای مختلفی به صورت تخصصی انجام می‌گیرد که در ادامه به معرفی هریک از انواع اکو قلب نوزاد می‌پردازیم.
اکوکاردیوگرافی M-Mode
این اکو را می‌توان ساده‌ترین مدل اکوکاردیوگرافی نامید. در این اکو تصویری تولید می‌شود که بیشتر آن که شبیه به تصویر واقعی ساختارهای قلب باشد به یک ردیابی شباهت دارد. در واقع این نوع اکو برای بررسی ساختارهای ساختمان قلب ا ز جمله فضای پمپاژ، اندازه قلب و ضخامت دیواره‌های قلب به کار گرفته می‌شود.
اکوکاردیوگرافی داپلر
اکوی داپلر به منظور بررسی جریان خون در محفظه‌ها و دریچه‌های قلبی مورد استفاده قرار می‌گیرد. میزان خونی که در هر ضربان از قلب خارج می‌شود نشانگر عملکرد قلب است. در اکوی داپلر می‌توان جریان غیر طبیعی خون در قلب که در اثر مشکلاتی چون وجود سوراخ بین محفظه‌های قلب، مشکل یک یا چند دریچه قلب و مشکلات دیواره‌های قلب ایجاد می‌شود را تشخیص داد.
اکوکاردیوگرافی داپلر رنگی
این مدل در واقع شکل پیشرفته‌ای از اکوکاردیوگرافی داپلر است. در این مدل اکو قلب نوزاد از رنگ‌های مختلف برای تعیین جهت گردش خون استفاده می‌شود که به تفسیر اکوی قلب نوزاد به شکل ساده‌تر و دقیق‌تر کمک می‌کند.
اکوکاردیوگرافی دو بعدی
از این مدل اکو برای مشاهده ساختارهای واقعی قلب و حرکت ساختارهای حقیقی آن استفاده می‌شود. نمای این اکو روی مانیتور مخروطی شکل است و می‌توان حرکت ساختارهای قلبی را مشاهده کرد.
اکو قلب نوزاد چگونه انجام می‌شود؟
انجام اکوی قلب نوزاد بسیار ساده است و نیاز نیست نگران باشید. برای انجام اکو، کافی است که کودک را در اتاق معاینه روی یک پهلو روی تخت بخوابانید. بهتر است ازگان پزشکی برای نوزاد استفاده شود اما می‌توان لباس او را برای انجام اکو تا کمر بالا زد.
برای مشاهده تصاویر با کیفیت‌تر حین انجام اکوی قلب نوزاد، پزشک ژلی بی‌رنگ و گرم را روی پوست نوزاد در قسمت قفسه سینه که قلب در آن قرار دارد پخش می‌کند.
پزشک دستگاه مخصوص اکو را روی قفسه سینه حرکت می‌دهند و با مشاهده ساختار قلب روی صفحه نمایش به بررسی جزئیات میپردازد. یک کامپیوتر نیز اطلاعات را از مبدل تعبیر می‌کند.
تصویر قلب در یک سیستم ذخیره‌سازی دیجیتال ثبت می‌شود تا متخصص قلب و عروق اطفال برای اندازه گیری و بررسی آن اقدام کند.
روش انجام اکوی قلب نوزاد و کودکان
عموما انجام اکوی قلب نوزادان و کودکان به دو روش ترانس توراسیک و ترانس ازوفاژیال انجام می‌گیرد.
اکو قلب نوازاد و کودکان به روش ترانس توراسیک
اکوی قلب ترانس توراسیک، سونوگرافی قلب از روی قفسه سینه یا همان اکوی معمولی است که به صورت سرپایی در مطب متخصصین قلب و عروق، کلینیک‌ها و سایر مراکز درمانی انجام می‌گیرد. کاربرد این نوع اکوی قلب نوزاد وسیع است و شامل اقدامات اولیه برای تشخیص بیماریهای قلبی به صورت معاینه بالینی تا کاربردهای تخصصی ویژه اطفال و نوزادان و بررسی‌های عملکردی قلب بعد از جراحی‌های باز و پیگیری بهبودی و عوارض بعد از عمل می‌شود.
اکو قلب نوازاد و کودکان به روش ترانس ازوفاژیال
نوع دیگری از اکوی قلب نوزادان و کودکان انجام اکو به روش ترانس ازوفاژیال است. این روش عموما در مراکز بیمارستانی مجهز و توسط فوق تخصص‌های قلب اطفال با تجربه و مهارت کافی در اتاق عمل انجام می‌گیرد. برای انجام این اکو، نوزاد یا کودک توسط متخصص بیهوشی، بیهوش می‌شود و در تمام مدت انجام اکوی قلب متخصصین بیهوشی علائم حیاتی و وضعیت کودک را تحت نظر خواهند داشت.
اهمیت اکو قلب نوزاد پس از تولد و علت انجام آن
همانطور که پیش‌تر هم اشاره کردیم انجام اکوی قلب نوزاد تنها یک معاینه دقیق برای اطمینان از عملکرد صحیح قلب و ساختار آن است. بنابراین ممکن است پزشک برای اطمینان از سلامت نوزاد یا کودک درخواست انجام این اکو را داشته باشد. با این وجود در صورتی که پزشک به سلامت ساختار و عملکرد قلب کودک یا نوزاد شک کند برای اطمینان بیشتر و بررسی جزئیات دقیق‌تر اکوی قلب را پیشنهاد خواهد کرد.
از آنجایی که قلب یکی از حساس‌ترین ارگان‌های بدن به شمار می‌رود کاملا طبیعی است که در روند معاینه کلی نوزاد در بدو تولد پزشکان متخصص نوزاد بخواهند قلب نوزاد را از نظر سلامت ساختار و عملکرد مورد بررسی دقیق قرار دهند.
عموما در بدو تولد پزشک متخصص با معاینه بالینی نوزاد و بررسی رنگ پوست، نبض‌ها، تنفس و نیز سمع قلب به ارزیابی وضعیت قلبی وی میپردازد. اما برخی از بیماریهای قلب کودکان ممکن است بدون علائم بالینی بوده و یا علائم به مرور و در طول زمان رویت شوند بنابراین یک معاینه معمولی و نرمال هیچگاه به عنوان مدرکی صد در صد در رد یا قبول بیماری قلبی تلقی نمیشود و بسته به میزان و شدت علائم ممکن است نیاز به بررسی‌های بیشتر در سالهای آتی عمر کودک نیز وجود داشته باشد.
عوامل خطر و علل انجام اکو قلب نوزاد با عوامل مادری
اکوی قلب جنین یا نوزاد تنها یک معاینه دقیق پزشکی است اما می‌تواند با تشخیص به موقع و زودهنگام ناهنجاری‌ها و اختلالات عملکردی قلب فرصت درمان و رفع مشکل را برای نوزاد فراهم کند. در بسیاری از موارد اختلالات مادرزادی در ساختمان قلب یا عملکرد آن می‌تواند منجر به بروز بیماریهای قلبی در نوزاد باشد. گروه‌های پرخطری که کاندید انجام اکوی جنینی یا اکوی قلب نوزاد در بدو تولد هستند شامل موارد زیر می‌شود:
- وجود سابقه فامیلی ابتلا به نارسایی‌های مادرزادی قلبی در خانواده
- مادران مبتلا به بیماریهای متابولیکی از جمله دیابت، فنیل کتونوری، لوپوس و…
- مادران با سقط‌های مکرر
- مادران با سابقه نازایی و استفاده از روش‌های کمک باروری مثل IVF یا ICSI
- مادرانی که سابقه مصرف داروهای خاص به ویژه داروهای اعصاب مثل لیتیوم دارند.
- وجود سابقه ابتلا به بیماریهای عفونی در دوران حاملگی از جمله سرخجه، سیتومگالوویروس، آنتروویروس ها، پارورویروس‌ها
- بررسی هیدروپس در جنین که در اثر مشکلات قلبی ایجاد می‌شود.
- مصرف داروهای تراتوژن توسط مادر در دوران بارداری از جمله الکل، آمفتامین، ضد تشنج ها، لیتیوم، ویتامین A و وارفارین
- وجود سطح غیر طبیتی از مارکرهای بیوشیمیایی در خون مادر
عوامل خطر و علل انجام اکو قلب نوزاد با عوامل نوزادی پس از تولد
با توجه به این که اکو به ویژه اکوی ترانستوراسیک یک سونوگرافی معمولی از روی پوست است و برای مشاهده تصاویر قلب کودک از امواج صوتی استفاده می‌کند، هیچ نوع عارضه و خطری در پی نخواهد داشت. ضمن این که با توجه به اینکه طی مدت انجام اکو، پروب یا مبدل دستگاه فقط تماس پوستی با قفسه سینه کودک دارد. از این تماس پوستی نیز عارضه‌ای برای کودک ایجاد نمیشود.
اما نوع دیگری از اکوی قلب نوزاد که فقط در مراکز بیمارستانی قابل انجام است و در شرایط بیهوشی کودک انجام می‌گیرد نیازمند تبحر، تخصص و مهارت بالای پزشک فوق تخصص است. در صورتی که این اکوی تخصصی توسط متخصصین با تجربه و زیر نظر متخصص بیهوشی در اتاق عمل انجام گیرد بسیار کم خطر خواهد بود.
اکوی قلب نوزاد و کودک در سنین مختلف
انجام اکوی قلب کودک به ویژه در مورد کودکان کم سن و سال و نوزادان نیازمند آماده‌سازی کودک و نوزاد است.
عموما برای کودکان زیر ۴ سال ممکن است انجام اکوی قلب با مصرف آرامبخش برای کودک همراه باشد. در این شرایط از داروی خفیف خواب‌آور استفاده می‌شود که معمولا از نوع خوراکی است. بهتر است که برای انجام اکوی قلب معده کودک خالی باشد.
مصرف این داروها برای انجام بسیاری از معاینات پزشکی از جمله سی تی اسکن، سونوگرافی و MRI در تمام دنیا رایج است و استانداردسازی شده و حداقل عوارض را به همراه خواهد داشت. این داروها اثر کوتاه مدت دارند و پس از برطرف شدن خواب آلودگی و اثرات دارو کودک ترخیص می‌شود.
عوارض اکوی قلب نوزاد
سونوگرافی یا اکوی قلب یک فرآیند غیر تهاجمی و ساده است که هیچ عارضه خاصی به همراه ندارد. گاهی ممکن است برای کودکان زیر سن ۴ سال برای این که فرآیند اکوی قلب نوزاد راحت‌تر و سریع‌تر انجام گیرد و از تکان ها، ناآرامی‌ها و بی‌قراری‌های نوزاد جلوگیری شود از داروی خواب‌آور استفاده گردد. این داروها کاملا استانداردسازی شده و کنترل شده استفاده می‌شوند و هیچ نوع عارضه خطرناکی برای نوزاد به همراه ندارند.
ایا مصرف داروهای خواب‌آور و آرام بخش برای اکو عوارض دارد؟
در پاسخ به این سوال باید بگوییم که هیچ نگرانی بابت استفاده از داروهای خواب‌آور و آرامبخش در زمان انجام اکوی قلب نوزاد وجود ندارد. استفاده از این داروها در تمام دنیا رایج است و تنها برای مدت زمان کوتاهی کودک را در حالت خواب عمیق و آرام قرار می‌دهد.
اکوی قلب نوزاد چقدر طول میکشد؟
انجام اکوی قلب کودک معمولا بین ۳۰ دقیقه تا یک ساعت زمان نیاز داد. در صورتی که با صلاحدید پزشک کودک داروی آرامبخش دریافت کرده باشد تا زمانی که پرستار یا پزشک تشخیص دهد کودک باید در بیمارستان یا مطب بماند. این زمان معمولا بین ۳۰ تا ۶۰ دقیقه بعد از بیدار شدن از خواب طول میکشد.
تفاوت‌های اکوی قلب نوزاد و جنین
اکوی قلب جنینی در زمان بارداری تجویز می‌شود و طی آن یک متخصص قلب کودکان با انجام اکوکاردیوگراف وجود انواع بیماریهای مادرزادی قلبی، اختلالات ضربان قلب و امثال آن را بررسی می‌کند. این نوع اکوی قلب باید توسط پزشکی که دوره انجام اکوکاردیوگراف جنینی را دیده است انجام گیرد.
اکوی قلب جنین بعد از هفته ۱۷ بارداری انجام می‌شود در حالی که اکوی قلب نوزاد از بدو تولد تا سنین بالاتر انجام می‌گیرد.
انجام اکوکاردیوگرافی جنینی به دو روش شکمی و ترانس واژینال انجام می‌گیرد. در حالی که انجام اکوی قلب نوزاد به دو روش اکوی معمولی (از روی قفسه سینه نوزاد) و یا با روش بیهوشی (اکوی مری) انجام می‌گیرد.
هزینه اکو قلب نوزاد در منزل
انجام اکوی قلب نوزاد عموما در کلینیک، بیمارستان و مطب انجام می‌گیرد. در صورت لزوم می‌توان از خدمات اکوی قلب نوزاد در منزل نیز استفاده کرد که در چنین شرایطی یک پزشک متخصص به همراه دستگاه مجهز برای انجام اکوی قلب نوزاد به منزل مراجعه می‌کند.
قیمت اکوی قلب نوزاد با توجه به پارامترهای مختلفی تعیین می‌شود که عبارتند از: مدت زمان انجام اکو، نوع اکو و…تعیین می‌شود.
اکوی قلب نوزاد توسط مرکز خدمات پزشکی آلفاطب
اکوی قلب نوزاد یک آزمایش بالینی است که توسط پزشک متخصص قلب کودکان انجام می‌گیرد. این سونوگرافی قلبی با هدف بررسی ساختار و عملکرد قلب انجام می‌گیرد. انجام دقیق اکوی قلب نوزاد می‌تواند در تشخیص به موقع و صحیح بسیاری از بیماریهای قلبی موثر باشد. بنابراین بسیار مهم است که اکوی قلب نوزاد توسط متخصص دوره دیده با مهارت و تجربه کافی انجام گیرد.
مرکز خدمات پزشکی آلفاطب یک مرکز تخصصی در ارائه انواع خدمات پزشکی و پرستاری است که با همکاری متخصصین مجرب، پرستاران با تجربه و پرسنل با مهارت و تجربه تخصصی آماده ارائه خدمات در زمینه‌های مختلف پزشکی، پرستاری، آزمایشی و سونوگرافی در منزل است. برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه با کارشناسان ما در تماس باشید.
