مامان‌های عزیز، اگر نگران سلامت جنین خود در دوران زایمان هستید؟ بذارید خیالتان را راحت کنیم! نوار قلب جنین یا همون کاردیوتوکوگرافی (CTG) یکی از بهترین روش‌ها در مراقبت‌های زایمان هست که به ارزیابی سلامت جنین کمک می‌کند. نوار قلب جنین چیه؟ یه روش ساده‌ست که ضربان قلب جنین و انقباضات رحمی شما را ثبت می‌کند تا ماما و پزشک بفهمند جنین چطور با شرایط زایمان کنار میاد و هدفش این است که مطمئن شویم جنین شما حالش خوب است و اگر مشکلی پیش بیاد، بهترین تصمیم را برای سلامت شما و کوچولو خود بگیریم. این ابزار می تواند خطرات زایمان را کم کند و به شما کمک کند با آرامش بیشتری منتظر لحظه به دنیا آمدن فرزند خود باشید.
نوار قلب جنین چیست؟
نوار قلب جنین یا کاردیوتوکوگرافی (CTG) یک روش پزشکی برای بررسی سلامت جنین در طول بارداری و زایمان است. این تست با ثبت ضربان قلب جنین و انقباضات رحمی مادر، به پزشک و ماما کمک می‌کند تا وضعیت جنین را ارزیابی کنند و در صورت وجود مشکل، اقدامات لازم را برای حفظ سلامت مادر و جنین انجام دهند. نوار قلب جنین نقش مهمی در کاهش خطرات زایمان و تصمیم‌گیری به‌موقع دارد.
نوار قلب جنین چگونه انجام می‌شود؟
نوار قلب جنین به دو روش خارجی و داخلی انجام می‌شود:
۱. مانیتورینگ خارجی قلب جنین:
در این روش، ضربان قلب جنین از طریق شکم مادر ثبت می‌شود. ابزارهای مورد استفاده شامل:
- دستگاه داپلر:برای شنیدن ضربان قلب جنین در ویزیت‌های بارداری یا زایمان استفاده می‌شود.
- پروب اولتراسوند:پروب روی شکم مادر قرار می‌گیرد و با کمربند الاستیک ثابت می‌شود. این پروب صداهای قلب جنین را به مانیتور منتقل می‌کند و الگوی ضربان قلب روی صفحه نمایش داده شده و روی کاغذ چاپ می‌شود.
۲. مانیتورینگ داخلی قلب جنین:
این روش با قرار دادن یک الکترود کوچک روی پوست سر جنین انجام می‌شود. الکترود از طریق واژن و دهانه رحم به مانیتور متصل می‌شود. این روش دقت بیشتری دارد، زیرا عواملی مثل حرکت جنین روی آن تأثیر نمی‌گذارند. اما فقط در صورتی قابل انجام است که کیسه آمنیوتیک پاره شده و دهانه رحم باز باشد.
بررسی همزمان انقباضات و ضربان قلب:
در طول زایمان، پزشک انقباضات رحمی (تعداد و مدت) و ضربان قلب جنین را به طور همزمان ثبت می‌کند تا این دو را مقایسه کند و وضعیت جنین را بهتر ارزیابی کند.
اندازه‌گیری فشار رحمی:
در مانیتورینگ داخلی، گاهی فشار داخل رحم نیز اندازه‌گیری می‌شود. برای این کار، یک کاتتر نازک از طریق دهانه رحم وارد رحم می‌شود و اطلاعات فشار را به مانیتور منتقل می‌کند.
بررسی متناوب ضربان قلب جنین:
در بارداری‌های کم‌خطر، ضربان قلب جنین می‌تواند به‌صورت متناوب (Intermittent Auscultation) بررسی شود. این کار با ابزارهایی مثل:
- گوشی پینارد:ابزاری شیپوری‌شکل برای شنیدن صدای قلب جنین.
- داپلر دستی:دستگاهی شبیه میکروفون که صدای قلب جنین را پخش می‌کند. در مراحل اولیه زایمان، این بررسی هر ۱۵ دقیقه و در مراحل پایانی هر ۵ دقیقه یا پس از هر انقباض انجام می‌شود.
چرا ضربان قلب جنین بررسی می‌شود؟
بررسی ضربان قلب جنین در طول زایمان به پزشک کمک می‌کند تا بفهمد جنین چگونه با شرایط زایمان کنار می‌آید. در زمان انقباضات رحمی، جریان خون به جفت کاهش می‌یابد که برای اکثر جنین‌ها طبیعی است. اما اگر جنین نتواند این شرایط را تحمل کند، ممکن است ضربان قلبش تغییر کند و نشانه‌هایی از مشکل نشان دهد. مانیتورینگ قلب جنین (فیتال مانیتورینگ) بهترین راه برای تشخیص این مشکلات است.
دلایل انجام نوار قلب جنین:
نوار قلب جنین در شرایط زیر توصیه می‌شود:
- کاهش حرکت جنین یا ضربان قلب غیرطبیعی:اگر مادر احساس کند جنین کمتر تکان می‌خورد یا ضربان قلب (به طور طبیعی ۱۱۰ تا ۱۶۰ ضربه در دقیقه) غیرعادی باشد، این تست برای بررسی کمبود اکسیژن انجام می‌شود.
- بارداری پرخطر:انقباضات شدید رحمی، فشردگی بند ناف یا کاهش خون‌رسانی به جفت (مثلاً پس از پارگی کیسه آب) می‌تواند اکسیژن‌رسانی به جنین را مختل کند.
- اختلال در رشد جنین:مشکلاتی مثل محدودیت رشد داخل رحمی (IUGR)، کم‌خونی، سوءتغذیه مادر یا بیماری‌هایی مانند دیابت، فشار خون بالا، بیماری‌های قلبی، کلیوی یا عفونت (مثل سرخجه) می‌تواند رشد جنین را مختل کند.
- احتمال زایمان زودرس:برای ارزیابی وضعیت جنین و پیشگیری از زایمان پیش از موعد.
- رفتار غیرطبیعی جنین:واکنش غیرعادی جنین به محرک‌های خارجی (مثلاً خارج شدن از حالت خواب یا بیداری آرام)
- عدم وجود ضربان قلب:برای بررسی احتمال سقط جنین.
- الگوی غیرطبیعی ضربان قلب:اگر ضربان قلب جنین با انقباضات تغییر نکند یا برای مدت طولانی ثابت بماند، ممکن است نشانه مشکل باشد.
- عوامل خطر مرتبط با مادر:
- سابقه خانوادگی بیماری قلبی یا تولد نوزاد قبلی با مشکل قلبی
- مصرف الکل، مواد مخدر یا داروهای خاص (مثل داروهای ضدصرع)
- ابتلا به بیماری‌هایی مثل دیابت نوع ۱، لوپوس، سرخجه یا فنیل‌کتونوری
چه زمانی نوار قلب جنین پیوسته توصیه می‌شود؟
مانیتورینگ پیوسته با دستگاه CTG در موارد زیر توصیه می‌شود:
- وضعیت جنین:ضربان قلب غیرطبیعی، وجود مکونیوم در مایع آمنیوتیک، جنین نارس، کوچک، در وضعیت بریچ یا بارداری دوقلو/چندقلو.
- وضعیت مادر:دیابت، پره‌اکلامپسی، عفونت، تب، مشکلات قلبی یا کلیوی، خونریزی واژینال، زایمان القایی، استفاده از اپیدورال، سابقه سزارین یا مشکلات بارداری قبلی.
- موارد دیگر:بارداری بیش از ۴۱ هفته.
