روانشناسی و روانپزشکی، دو حوزه مختلف هستند که با سلامت روان سروکار دارند و نقش و وظایف آنها متفاوت است. روانشناسان بیشتر در زمینه تشخیص و درمان مشکلات روانشناختی و رفتاری فعالیت می‌کنند. آنها با استفاده از متدهای مشاوره و روان درمانی، به افراد کمک می‌کنند تا مشکلات خود را شناسایی کرده و راهکارهای مناسب برای حل آنها پیدا کنند. همچنین، روانشناسان در حوزه رشد شخصی و بهبود خودکارآمدی نیز فعالیت می‌کنند. از سوی دیگر، روانپزشکان، پزشکانی هستند که در حوزه سلامت روان تخصص دارند. آنها می‌توانند در زمینه تشخیص اختلالات روانی فعالیت کنند و دارای صلاحیت تجویز داروهای رواندرمانی هستند. در ادامه به صورت مفصل‌تر و دقیق‌تر به بررسی فرق روانشناس و روانپزشک می‌پردازیم.
روانشناس و روانپزشک چه تفاوت‌هایی با هم دارند؟
روانپزشکی و روانشناسی در ظاهر، ممکن است شباهت‌هایی داشته باشند؛ اما در واقع این دو رشته تفاوت‌های قابل توجهی دارند. روانپزشکان در ابتدا پزشک هستند و دوره‌های تخصصی در زمینه روانپزشکی را می‌گذرانند. آنها در تشخیص و درمان مشکلات روانی و روانشناختی تخصص دارند و بر رویکرد رواندرمانی و دارو درمانی تکیه می‌کنند. به عبارت دیگر، روانپزشکان هم به عنوان پزشک و هم به عنوان متخصص در روانپزشکی فعالیت می‌کنند و می‌توانند مشکلات روانی را از طریق تشخیص فیزیکی و روانشناسی بررسی کنند و در صورت لزوم دارو تجویز نمایند.
روانشناسان، متخصصانی هستند که دارای مدرک دکترای تخصصی (PhD) در روانشناسی هستند. آنها در زمینه درمان بیماری‌های روانی با استفاده از روش‌های گفتاردرمانی و رواندرمانی فعالیت می‌کنند؛ اما آموزش پزشکی ندیده‌اند و نمی‌توانند دارو تجویز کنند. درمان‌هایی که روانشناسان ارائه می‌دهند، بیشتر بر اساس رویکردهای روانشناختی و روانپزشکی مبتنی بر شواهد علمی هستند.
اگر بیمار نیاز به درمان دارویی داشته باشد، روانشناس معمولا او را به یک روانپزشک متخصص ارجاع می‌دهد. اما این نشان‌دهنده کم‌ارزش بودن روانشناسی نیست؛ زیرا روانشناسان با تمام درمان‌های روانشناختی که بر اساس شواهد اثبات شده است، آشنایی دارند و درمان‌های غیردارویی موثری را ارائه می‌دهند. هر دو رشته، نقش مهمی در ارائه خدمات بهداشت روانی ایفا می‌کنند و به صورت ترکیبی می‌توانند به بهبود و درمان بیماران کمک کنند.
روش‌های درمانی در روانپزشکی و روانشناسی
تفاوت‌های مهمی در روش درمانی روانپزشکان و روانشناسان وجود دارد و به همین دلیل، می‌توان گفت که فرق روانشناس و روانپزشک در روش درمانی مورد استفاده است.
روانپزشکان به عنوان پزشکان مجرب و تخصصی در روانپزشکی، می‌توانند از روش‌های مختلف درمانی استفاده کنند. برای درمان مشکلات روانی، آنها معمولا ترکیبی از رواندرمانی و دارو درمانی را به کار می‌برند. روش‌های رواندرمانی شامل مشاوره، رواندرمانی فردی و گروهی، روان درمانی خانواده و روش‌های دیگر می‌شوند. همچنین، روانپزشکان می‌توانند در صورت لزوم بیمار را در بیمارستان بستری کرده و با استفاده از داروها و تجویز آنتی‌دپرسانت‌ها یا داروهای دیگر، شرایط بیمار را کنترل کنند. اما روانشناسان اجازه تجویز دارو ندارند و نمی‌توانند بیمار را بستری کنند. آنها بیشتر به استفاده از روش‌های غیردارویی متمرکز هستند. روانشناسان متخصص در رفتارهای انسانی و روانشناسی بالینی هستند.
روانشناسان بیشتر برای درمان مشکلات عمومی‌تر سلامت روانی مناسب هستند. به طور مثال، برای مشکلاتی مانند افسردگی، اضطراب و تروما، ابتدا روانشناسان وارد عمل می‌شوند. آنها مهارت‌های لازم را در ارائه مداخلات غیرپزشکی مانند گفتاردرمانی و تغییر الگوهای فکری دارند که به بیماران در بهبود خلق و خوی و تغییر رفتار کمک می‌کند.
در مقابل، روانپزشکان بیشتر در موارد جدی‌تر سلامت روانی ورود پیدا می‌کنند و روش‌های درمانی را در نظر می‌گیرند که در آنها استفاده از داروها و مداخلات پزشکی ضروری است. بیمارانی که با مشکلات شدیدی مانند اسکیزوفرنی، اختلال دوقطبی یا خطر جدی خودکشی مواجه هستند، نیاز به مداخله پزشکی دارند و در این موارد فقط روانپزشکان مجرب می‌توانند مراقبت و درمان کنند.
روانپزشک، تخصص در داروهای مرتبط با بیماری‌های روانی را دارد و می‌تواند داروها را تجویز کرده و مدیریت داروها را انجام دهد. زیرا برخی از داروهای استفاده شده در درمان بیماری‌های روانی ممکن است عوارض جانبی داشته باشند و نیاز به نظارت و تنظیم دقیق دوز دارو دارند.
بسیاری از بیماران به دلایل مختلف از جمله سختی در برقراری ارتباط با روانپزشک، مشاور یا روانشناس را انتخاب می‌کنند. این یک رویکرد عاقلانه بوده و تا زمانی که بیمار از وجود تشخیص جدی مطمئن نیست، شروع با روانشناس مناسب‌تر خواهد بود.
روانشناسان و مشاوران با مهارت‌های خاص در ارائه مشاوره و راهنمایی به بیماران در مورد مسائل روانی مواجه می‌شوند. آنها می‌توانند به بیماران کمک کنند تا فهم بهتری از وضعیت خود پیدا کنند، الگوهای فکری منفی را تغییر دهند و راهکارهای موثری برای مقابله با مشکلات روانی پیدا کنند.
اگر روانشناس متوجه شود که مشکل بیمار به حدی جدی است که نیاز به داروها یا مداخلات پزشکی دارد، معمولا به روانپزشک ارجاع می‌دهد. همچنین، اگر بیمار در بیمارستان بستری باشد یا پزشک معالج مشکوک به وجود یک اختلال جدی در سلامت روانی در فرد شود، ممکن است بیمار را به روانپزشک متخصص ارجاع دهد.
چه نوع مشکلات روانی را روانپزشکان بیشتر می‌توانند درمان کنند؟
روانپزشکان متخصص اعصاب و روان می‌توانند در تشخیص و درمان انواع مشکلات روانی کمک کنند. آنها با مهارت‌های پزشکی و دانش تخصصی درمانی، می‌توانند برای بیماران با اختلالات روانی جدی راهکارهای موثری ارائه دهند. مشکلات روانی که روانپزشکان به طور عمده می‌توانند درمان کنند، عبارتند از:
افسردگی: از جمله افسردگی شدید، افسردگی بیپولار (اختلال دوقطبی) و اختلال افسردگی عام (مثل اختلال افسردگی اساسی).
اختلالات اضطرابی: اعم از اختلال اضطراب عمومی، اختلال اضطراب فراگیر، اختلال اضطراب وسواسی-اجباری (OCD)، اختلال استرس پس از ضربه (PTSD) و اختلال اضطراب اجتماعی.
اختلالات خلقی و روانشناختی: از جمله اختلالات دوقطبی (شامل اختلال دوقطبی نوع ۱ و ۲) و اسکیزوفرنی (شامل اسکیزوفرنی نوع پارانوئید، اسکیزوفرنی نوع خودآگاهی و اسکیزوفرنی نوع همزمان).
اعتیاد: به مواد مخدر، الکل، دخانیات و سایر مواد اعتیادآور و مضر.
اختلالات عصبی: از جمله اختلال افسردگی نوع اول، اختلال افسردگی نوع دوم، اختلال بولیمیک و آنورکسیا.
مشکلات شخصیتی: از جمله اختلال شخصیت گریزان، شخصیت ترمیم‌ناپذیر و اختلال شخصیت هیستریونیک.
اختلالات روانی در کودکان و نوجوانان: از جمله این موارد نیز می‌توانیم به اختلال کمبود توجه/بیش‌فعالی (ADHD)، اختلال رفتاری نافرمانی، اختلال نوزادی، اختلال افتراقی اضطرابی و اختلال وابستگی به اینترنت اشاره کنیم که تمامی این‌ها به آسیب‌های روحی و روانی منجر می‌شوند.
چه نوع مشکلات روانی توسط روانپزشکان درمان می‌شوند؟
روانشناسان می‌توانند در تشخیص و درمان مشکلات روانی و شرایطی که نیاز به مداخلات دارویی ندارد، وارد عمل شوند. آنها با تمرکز بر اصول روانشناسی و استفاده از تکنیک‌های مختلف، روابط انسانی و روش‌های غیردارویی برای ارائه کمک و پشتیبانی به بیماران را ارائه می‌دهند.
مشکلات روانی که روانشناسان بیشتر می‌توانند در آنها ورود پیدا کنند، شامل اضطراب و استرس، افسردگی، مشکلات روانی در روابط، مشکلات خودشناسی و توسعه فردی، مشکلات روانی در کودکان و نوجوانان، اعتیاد و مشکلات روانی در بیماران مبتلا به بیماری‌های جسمی می‌شوند.
این مشکلات ممکن است از اختلالات خفیف تا جدی و پیچیده متغیر باشند. هر روانشناس دارای تخصص و تجربه خاصی است و بهترین روانشناس برای درمان هر مشکل به شرایط و نیازهای فردی بستگی دارد. درنتیجه، انتخاب روانشناس مناسب برای درمان مشکل خاص هر فرد بسیار مهم است.
به طور کلی، برای مواردی مانند اضطراب، افسردگی، خشم، ترس، استرس، مشکلات رابطه، مشکلات خانوادگی، مشکلات زناشویی، مشکلات ارتباطی در محیط کار، مشکلات رفتاری کودکان و نوجوانان و رشد شخصی، می‌توان به روانشناس مراجعه کرد. اما در مواردی که نیاز به تشخیص پزشکی و تجویز داروهای رواندرمانی است، مراجعه به روانپزشک توصیه می‌شود. در هر صورت، تیم‌های روانشناسی و روانپزشکی با همکاری و هماهنگی می‌توانند بهبود و درمان مشکلات روانی را برای بیماران فراهم کنند.
