تنگی کانال نخاعی در سالمندان: علل، علائم، تشخیص و درمان

تنگی کانال نخاعی در سالمندان یک وضعیت رایج و نگران‌کننده است که ناشی از تغییرات ساختاری مرتبط با پیری، آرتروز و تغییرات استخوانی می‌باشد. این بیماری باعث کاهش فضای کانال نخاعی و فشار بر سیستم عصبی و نخاعی می‌شود که می‌تواند منجر به بروز علائمی نظیر درد کمر و پاها، ضعف حرکتی و تغییرات حسی گردد.

این مطلب شما را با رویکردهای نوین درمانی، از جمله درمان‌های غیرجراحی مانند فیزیوتراپی و توانبخشی و همچنین گزینه‌های جراحی آشنا خواهد کرد. همچنین، نکات مهمی در زمینه مراقبت‌های پرستاری در منزل و تکنیک‌های کاهش درد ارائه خواهد شد تا بتوانید با اطمینان و آگاهی بهبود کیفیت زندگی خود یا عزیزانتان را تجربه کنید.

مرکز خدمات پزشکی آلفاطب از سال 1383 مرجعی جامع برای کسانی است که به دنبال راهکارهای علمی و کاربردی هستند. از جمله عزیزانی که در مدیریت تنگی کانال نخاعی در سالمندان دغدغه‌مند می‌باشند کافیست برای اطلاعات بیشتر و گرفتن راهنمایی‌های تخصصی با ما تماس حاصل کنند. 02126851095

علل تنگی کانال نخاعی در سالمندان

علل اصلی تنگی کانال نخاعی در سالمندان (Spinal Stenosis) عمدتاً ناشی از فرآیندهای دژنراتیو مرتبط با پیری است. این تغییرات ساختاری، هم به‌صورت مستقیم و هم از طریق تغییر در عملکرد لیگامان‌ها و دیسک‌های بین مهره‌ای، موجب کاهش فضای کانال نخاعی و ایجاد فشار بر ریشه‌های عصبی می‌شوند.

به طور کلی، علل تنگی کانال نخاعی در سالمندان عبارت‌اند از:

• تغییرات دژنراتیو و آرتروز: فرسودگی مفاصل و کاهش انعطاف‌پذیری دیسک‌ها
• تغییرات لیگامانی: ضخیم شدن لیگامان زرد
• سابقه آسیب یا جراحی
• عوامل سبک زندگی و ژنتیک

جالب است بدانید حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد از افراد بالای ۶۰ سال در دنیا به نوعی از تنگی کانال نخاعی مبتلا هستند. این میزان در افراد بالای ۷۰ سال به ۲۰ تا ۲۵ درصد افزایش می‌یابد.

این ترکیب عوامل دژنراتیو، تغییرات لیگامانی، آسیب‌های قبلی و سبک زندگی، زمینه ایجاد تنگی کانال نخاعی در سالمندان را فراهم می‌آورد. آگاهی دقیق از این علل می‌تواند در انتخاب بهینه‌ترین روش‌های درمان تنگی کانال نخاعی در سالمندان، اعم از درمان‌های غیرجراحی یا جراحی تنگی کانال نخاعی، نقش کلیدی ایفا کند. در ادامه به تفصیل علل تنگی کانال نخاعی در سالمندان را بررسی می‌کنیم:

1. تغییرات دژنراتیو و آرتروز

دژنراتیو (Degenerative) به معنی فرسایشی یا تخریبی و آرتروز (Osteoarthritis) نوعی بیماری مفصلی فرسایشی است که در آن، غضروف‌های محافظ مفاصل به تدریج تخریب می‌شوند. در ادامه با هر یک از آن‌ها بیشتر آشنا می‌شویم.

الف) آرتروز (فرسودگی مفاصل)

آرتروز فرآیندی است که در آن پوشش غضروفی مفاصل، که به عنوان بالشتک عمل می‌کند، تدریجاً فرسوده می‌شود. این فرسودگی باعث می‌شود استخوان‌ها بدون محافظت کافی به یکدیگر برسند. به دنبال این تماس مستقیم، زوائد استخوانی اضافی یا استانواسیکلوز (استانواسیکلوز: زوائد استخوانی اضافی شکل گرفته به دلیل سایش مفاصل) در اطراف مفاصل رشد می‌کند.

این زوائد می‌توانند فضای موجود در کانال نخاعی را کاهش دهند و فشار بر روی عصب‌ها وارد کنند.

ب) کاهش انعطاف‌پذیری دیسک‌ها

دیسک‌های بین مهره‌ای، که به عنوان بالش‌های طبی طبیعی عمل می‌کنند، با گذر زمان آب و الاستیسیته خود را از دست می‌دهند. این کاهش انعطاف‌پذیری باعث می‌شود دیسک‌ها سخت و کمتر قابل جذب شوک شوند. در نتیجه، فاصله طبیعی بین مهره‌ها کم شده و احتمال فشار به کانال نخاعی افزایش می‌یابد.

2. تغییرات لیگامانی

ضخیم شدن لیگامان زرد (Ligamentum flavum) از جمله این تغییرات است که باعث تنگی کانال نخاعی سالمندان می‌شود.

لیگامان‌های زرد از بافت‌های پیوسته ستون فقرات هستند که وظیفه حمایت و حفظ ثبات ساختار آن را بر عهده دارند. با افزایش سن، این لیگامان‌ها ممکن است به علت التهاب و تغییرات ساختاری دچار ضخیم شدن شوند. ضخیم شدن لیگامان زرد می‌تواند فضای موجود در کانال نخاعی را کاهش دهد و فشار مستقیمی بر عصب‌های خروجی از نخاع وارد کند.

3. سابقه آسیب یا جراحی

آسیب‌های ناشی از حوادث یا فعالیت‌های ورزشی و همچنین جراحی‌های قبلی می‌توانند ساختار طبیعی ستون فقرات را تغییر دهند. این تغییرات ممکن است باعث ایجاد زخم‌های بافتی یا تغییر در الگوی توزیع فشار در ستون فقرات شده و در نهایت خطر تنگی کانال نخاعی را افزایش دهند.

4. سبک زندگی و عوامل ژنتیک

• چاقی و وزن بالا: وزن اضافی بار زیادی بر ستون فقرات وارد می‌کند که می‌تواند روند دژنراتیو را تسریع کند.
• فعالیت بدنی ناکافی: عدم فعالیت منظم منجر به ضعف عضلات پشتی می‌شود و حمایت کافی از ستون فقرات را کاهش می‌دهد.
• ویژگی‌های ژنتیکی: برخی افراد به دلیل عوامل ژنتیکی ساختار استخوان‌ها و مفاصلشان به گونه‌ای است که مستعد ابتلا به تنگی کانال نخاعی می‌شوند.

علائم تنگی کانال نخاعی

تنگی کانال نخاعی می‌تواند طیف وسیعی از علائم را ایجاد کند که شدت و نوع آن‌ها بسته به میزان فشار روی نخاع و اعصاب نخاعی متفاوت است. این علائم معمولاً به‌صورت تدریجی ظاهر می‌شوند و در طول زمان شدت می‌گیرند. در ادامه، مهم‌ترین علائم این بیماری را به‌طور کامل بررسی می‌کنیم تا بتوانید در صورت مشاهده آن‌ها، اقدامات درمانی مناسب را انجام دهید.

مرکز خدمات پزشکی آلفاطب به صورت شبانه روزی همراه شماست. در صورت مشاهده هر یک از علائم تنگی کانال نخاعی با ما تماس بگیرید و از مشاوره تخصصی بهره‌مند شوید.

1. درد کمر و پاها

درد یکی از شایع‌ترین علائم تنگی کانال نخاعی است که معمولاً در قسمت پایینی کمر (ناحیه کمری) و پاها احساس می‌شود. این درد ناشی از فشار بر روی ریشه‌های عصبی است که از نخاع خارج می‌شوند.

• در حالت ایستادن یا راه رفتن طولانی‌مدت تشدید می‌شود.
• در حالت نشستن یا خم شدن به جلو کاهش پیدا می‌کند، زیرا این وضعیت فشار روی کانال نخاعی را کم می‌کند.
• ممکن است به درد تیرکشنده در پاها، به‌خصوص در هنگام راه رفتن، تبدیل شود.

نکته: اگر درد کمر و پاها به‌صورت تدریجی افزایش یابد و با استراحت بهبود پیدا نکند، می‌تواند نشانه‌ای از پیشرفت تنگی کانال نخاعی باشد که نیاز به بررسی‌های پزشکی دارد.

۲. بی‌حسی و سوزن‌سوزن شدن در پاها و باسن

بی‌حسی و گزگز پاها می‌تواند نشانه‌ای از آسیب عصبی باشد که اگر درمان نشود، ممکن است منجر به ضعف شدید یا حتی مشکلات حرکتی شود.

فشار بر روی اعصاب نخاعی باعث اختلال در انتقال پیام‌های عصبی به پاها و سایر قسمت‌های بدن می‌شود که می‌تواند منجر به احساس بی‌حسی، سوزن‌سوزن شدن یا کرختی در پاها، باسن و حتی کف پاها شود.

• معمولاً ابتدا در یک پا ظاهر می‌شود و به مرور ممکن است هر دو پا را درگیر کند.
• بیشتر هنگام راه رفتن یا ایستادن احساس می‌شود.
• ممکن است باعث شود فرد حس کند روی زمین را درست احساس نمی‌کند یا کنترل کافی روی پاهای خود ندارد.

۳. ضعف عضلانی و مشکلات حرکتی

ضعف عضلانی به مرور می‌تواند باعث ناتوانی در حرکت و کاهش استقلال فردی شود. بنابراین، لازم است که در صورت مشاهده ضعف در پاها، سریع‌تر برای درمان اقدام کنید.

با پیشرفت تنگی کانال نخاعی، فشار مداوم روی اعصاب می‌تواند باعث ضعف تدریجی در عضلات پاها شود. این ضعف می‌تواند توانایی راه رفتن را کاهش داده و باعث بی‌ثباتی و مشکل در حفظ تعادل باشد.

• فرد ممکن است در هنگام بالا رفتن از پله‌ها یا راه رفتن روی سطح شیب‌دار احساس ضعف کند.
• ممکن است به‌تدریج توانایی بلند کردن پا کاهش یابد، که می‌تواند منجر به افتادن‌های مکرر شود.
• برخی از بیماران احساس می‌کنند که پاهایشان سنگین شده و کنترل حرکاتشان سخت‌تر شده است.

۴. لنگش عصبی (Neurogenic Claudication)

این علامت زمانی رخ می‌دهد که اعصاب نخاعی در هنگام ایستادن یا راه رفتن تحت فشار قرار می‌گیرند. در نتیجه، فرد پس از راه رفتن برای مدتی دچار درد، گرفتگی یا سنگینی در پاها می‌شود که او را مجبور به توقف می‌کند.

• درد یا گرفتگی هنگام راه رفتن به‌وجود می‌آید و با نشستن یا خم شدن به جلو کاهش می‌یابد.
• برخلاف مشکلات عروقی، این درد با استراحت کامل بهبود نمی‌یابد، بلکه فقط با تغییر وضعیت بدن (مثلاً خم شدن به جلو) کاهش می‌یابد.
• ممکن است باعث شود فرد به‌طور ناخودآگاه به سمت جلو خم شود تا درد کمتر شود.

۵. اختلالات عملکرد روده و مثانه (در موارد شدید)

در مراحل پیشرفته، تنگی شدید کانال نخاعی می‌تواند اعصابی را که عملکرد روده و مثانه را کنترل می‌کنند، تحت تأثیر قرار دهد. این وضعیت که به سندرم دم اسب (Cauda Equina Syndrome) معروف است، یک اورژانس پزشکی محسوب می‌شود و نیاز به مداخله فوری دارد.

ویژگی‌های اختلالات عملکرد روده و مثانه در اثر تنگی کانال نخاعی سالمندان عبارت‌اند از:

• بی‌اختیاری ادرار یا مدفوع
• احساس کاهش یا از بین رفتن حس در ناحیه تناسلی و اطراف مقعد
• ناتوانی در کنترل دفع ادرار یا احساس پر بودن مثانه بدون توانایی تخلیه کامل آن

نکته: این وضعیت یک اورژانس پزشکی است و در صورت مشاهده علائمی مانند بی‌اختیاری یا از دست دادن حس در ناحیه تناسلی، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید تا از آسیب دائمی به اعصاب جلوگیری شود.

مرکز خدمات پزشکی آلفاطب با بیش از 20 سال سابقه در حوزه درمان و مراقبت از بیمار، به صورت 24 ساعته کنار شما عزیزان است. در صورت نیاز به اقدامات فوریتی، آزماش در منزل و درمان تنگی کانال نخاعی در سالمندان با ما تماس بگیرید.

09120402336

02126851095

روش‌های تشخیص تنگی کانال نخاعی

تشخیص تنگی کانال نخاعی در سالمندان با روش‌های مختلفی انجام می‌شود که عبارت‌اند از:

۱. معاینه فیزیکی و بررسی سابقه پزشکی

پزشک ابتدا با پرسیدن سوالاتی درباره علائم، شدت درد، میزان محدودیت حرکتی و سابقه بیماری‌های ستون فقرات ارزیابی اولیه‌ای انجام می‌دهد. سپس معاینه فیزیکی شامل بررسی وضعیت تعادل، دامنه حرکتی ستون فقرات، قدرت عضلانی و واکنش‌های عصبی انجام می‌شود.

معاینه فیزیکی و بررسی سابقه پزشکی به پزشک کمک می‌کند تا احتمال تنگی کانال نخاعی را تشخیص داده و تصمیم بگیرد که آیا نیاز به انجام آزمایش‌های تصویربرداری یا تست‌های بیشتر وجود دارد یا خیر.

نکات مهمی که پزشک بررسی می‌کند:

• آیا درد هنگام راه رفتن یا ایستادن طولانی‌مدت تشدید می‌شود؟
• آیا خم شدن به جلو درد را کاهش می‌دهد؟ (نشانه‌ای از تنگی کانال نخاعی)
• آیا بی‌حسی، سوزن‌سوزن شدن یا ضعف عضلانی در پاها وجود دارد؟
• آیا اختلال در کنترل ادرار و مدفوع (در موارد شدید) مشاهده می‌شود؟

۲. تصویربرداری پزشکی (روش‌های پیشرفته برای بررسی ستون فقرات)

انواع روش‌های تصویربرداری برای تشخیص تنگی کانال نخاعی عبارت‌اند از:

• عکس‌برداری با اشعه ایکس (X-ray): در این روش، با استفاده از اشعه ایکس، ساختار کلی ستون فقرات بررسی می‌شود. اشعه ایکس می‌تواند تغییرات ناشی از آرتروز، زوائد استخوانی، کاهش ارتفاع دیسک‌ها و انحراف ستون فقرات را نشان دهد.
• ام‌آر‌آی MRI (تصویربرداری تشدید مغناطیسی): در این روش، با استفاده از امواج مغناطیسی قوی، تصاویر دقیقی از نخاع، دیسک‌های بین مهره‌ای، لیگامان‌ها و اعصاب نخاعی تهیه می‌شود.
• سی‌تی‌اسکن CT Scan (توموگرافی کامپیوتری): سی‌تی‌اسکن با استفاده از اشعه ایکس، تصاویر سه‌بعدی از ستون فقرات ایجاد می‌کند. برای دقت بیشتر، سی‌تی‌میلوگرافی انجام می‌شود که در آن، یک ماده حاجب به نخاع تزریق می‌شود تا اعصاب و نواحی تحت فشار بهتر دیده شوند.

۳. تست‌های عصبی و الکتروفیزیولوژیک (بررسی عملکرد اعصاب)

نوار عصب و عضلهEMG  (الکترومیوگرافی و تست هدایت عصبی) از تست‌های عصبی می‌باشد که ممکن است پزشک برای تشخیص تنگی کانال نخاعی به کار گیرد.

در این روش، با استفاده از الکترودهای مخصوص، فعالیت الکتریکی عضلات و عملکرد اعصاب بررسی می‌شود. این تست به پزشک کمک می‌کند تا میزان آسیب عصبی ناشی از تنگی کانال نخاعی را تشخیص دهد.

موارد استفاده از این روش تشخیصی:

• بررسی میزان فشار بر روی اعصاب نخاعی
• افتراق بین مشکلات عصبی ناشی از تنگی کانال نخاعی و سایر بیماری‌ها (مانند نوروپاتی دیابتی)
• تعیین شدت آسیب عصبی و کمک به تصمیم‌گیری برای درمان

۴. آزمایش‌های خون (برای بررسی علل زمینه‌ای)

در برخی موارد، پزشک ممکن است آزمایش خون تجویز کند تا سایر بیماری‌هایی که می‌توانند علائم مشابه ایجاد کنند، بررسی شوند. این آزمایش‌ها شامل:

• بررسی کمبود ویتامینB12 که می‌تواند باعث مشکلات عصبی شود.
• بررسی سطح قند خون برای تشخیص دیابت که ممکن است باعث علائم مشابه شود
• بررسی مارکرهای التهابی (مانند آزمایش CRP و ESR برای تشخیص بیماری‌های التهابی مانند آرتریت روماتوئید)

درمان تنگی کانال نخاعی در سالمندان

تنگی کانال نخاعی در سالمندان می‌تواند باعث بروز دردهای مزمن، ضعف عضلانی و مشکلات حرکتی شود. درمان این بیماری به شدت علائم، میزان فشار بر روی اعصاب نخاعی و شرایط کلی بیمار بستگی دارد.

در ادامه با درمان تنگی کانال نخاعی سالمندان که به روش‌های مختلف انجام می‌شود آشنا می‌شویم.

1. درمان‌های غیرجراحی (غیر تهاجمی و کم‌تهاجمی)

در بسیاری از موارد، سالمندان می‌توانند بدون جراحی علائم خود را کنترل کنند.

الف) دارودرمانی (کاهش التهاب و تسکین درد)

• داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن و ناپروکسن، که به کاهش التهاب و درد کمک می‌کنند.
• مسکن‌های ساده مانند استامینوفن برای کاهش درد خفیف تا متوسط.
• شل‌کننده‌های عضلانی مانند باکلوفن و تیزانیدین که به کاهش گرفتگی و اسپاسم عضلات کمک می‌کنند.
• داروهای عصبی مانند گاباپنتین و پره‌گابالین که برای کاهش درد ناشی از فشار بر اعصاب استفاده می‌شوند.
• در موارد شدید، تزریق استروئید (کورتیکواستروئیدها) به داخل ستون فقرات انجام می‌شود که التهاب را به‌طور موقت کاهش می‌دهد.

نکته: مصرف طولانی‌مدت داروهای ضدالتهابی می‌تواند باعث عوارضی مانند زخم معده و مشکلات کلیوی شود، بنابراین باید تحت نظر پزشک باشد.

ب) فیزیوتراپی و توانبخشی (بهبود حرکت و کاهش درد)

فیزیوتراپی یکی از مؤثرترین روش‌ها برای مدیریت تنگی کانال نخاعی در سالمندان است. این روش باعث تقویت عضلات اطراف ستون فقرات، بهبود انعطاف‌پذیری و کاهش فشار روی نخاع می‌شود.

تمرینات مناسب شامل:

• تمرینات کششی برای افزایش انعطاف‌پذیری عضلات کمر و پاها
• تمرینات تقویتی برای عضلات شکم و کمر
• حرکات تعادلی برای کاهش خطر افتادن در سالمندان
• آب‌درمانی (ورزش در آب) که فشار را از روی ستون فقرات کاهش می‌دهد

نکته: برنامه فیزیوتراپی باید توسط یک متخصص تنظیم شود تا از آسیب‌های احتمالی جلوگیری شود.

مرکز خدمات پزشکی آلفاطب با ارائه خدمات فیزیوتراپی در منزل نگرانی‌های شما را از رفت و آمد به مراکز درمانی و اتلاف وقت در صف‌های نوبت کم می‌کند. ما همواره در تلاشیم تا تمامی نیازهای تشخیصی، درمانی و پرستاری شما عزیزان را در منزل برآورده کنیم. کافیست با کارشناسان ما تماس بگیرید و راهنمایی بیشتر دریافت کنید.

پ) تزریق‌های درمانی (کاهش التهاب و درد شدید)

در مواردی که درد شدید و مقاوم به درمان‌های دیگر باشد، پزشک ممکن است تزریق داروهای ضدالتهابی (مانند استروئیدها) را توصیه کند.

• تزریق استروئید در فضای اپیدورال (فضای اطراف نخاع در داخل ستون فقرات): به کاهش التهاب و تورم اعصاب نخاعی کمک می‌کند.
• تزریق بی‌حس‌کننده‌های موضعی: می‌تواند درد را به‌طور موقت کاهش دهد.

2. روش‌های جراحی (برای موارد شدید و پیشرفته)

اگر روش‌های غیرجراحی نتوانند درد و علائم را کنترل کنند و بیمار دچار ضعف شدید یا بی‌اختیاری ادرار و مدفوع شود، جراحی ضروری است. انواع روش‌های جراحی عبارت‌اند از:

• لامینکتومی (برداشتن فشار از روی نخاع): در این روش، بخشی از استخوان مهره (لامینا) برداشته می‌شود تا فضای بیشتری برای نخاع و اعصاب ایجاد شود.
• جراحی دیسک و تثبیت ستون فقرات (فیوژن مهره‌ای): اگر علاوه بر تنگی کانال نخاعی، بیمار دچار بی‌ثباتی در ستون فقرات (مانند لغزش مهره‌ای) باشد، پزشک ممکن است از این روش استفاده کند.

نکات مراقبتی و توانبخشی در منزل

پس از درمان، مراقبت مناسب در منزل نقش مهمی در کاهش درد، بهبود حرکت و جلوگیری از عوارض دارد. پرستاران و مراقبین سالمندان می‌توانند با کمک روش‌های زیر، روند بهبودی را تسریع کنند:

• کمک به انجام تمرینات فیزیوتراپی
• مدیریت مصرف داروها و کنترل عوارض
• آموزش وضعیت‌های صحیح بدن برای کاهش فشار روی ستون فقرات
• حفظ ایمنی محیط خانه برای جلوگیری از زمین خوردن و آسیب‌دیدگی

مرکز خدمات پزشکی آلفاطب با کادر آموزش دیده و مجرب پرستاری، تمام مدت کنار شماست. پرستاران توانایی که به منزل شما اعزام می‌شوند برای مراقبت از سالمندی که دچار تنگی کانال نخاعی شده است آموزش دیده و آماده‌اند. از کمک به انجام حرکات توانبخشی تا مصرف به موقع داروها و بررسی و گزارش‌گیری مداوم از وضع سالمند باعث مدیریت بهتر بیماری می‌شود.

درمان تنگی کانال نخاعی سالمندان در منزل با آلفاطب

تنگی کانال نخاعی در سالمندان می‌تواند منجر به درد و محدودیت‌های حرکتی شود که نیازمند مراقبت‌های ویژه است. مرکز خدمات پزشکی آلفاطب با ارائه‌ی خدمات تخصصی در منزل، به سالمندان کمک می‌کند تا بدون نیاز به مراجعه به مراکز درمانی، از خدمات درمانی و مراقبت‌های حرفه‌ای بهره‌مند شوند.

آلفاطب با تیمی مجرب از پزشکان، پرستاران و فیزیوتراپیست‌ها، خدماتی مانند ویزیت پزشک، فیزیوتراپی، پرستاری را در منزل ارائه می‌دهد. این مرکز با پوشش‌دهی کلیه مناطق تهران تلاش می‌کند تا با ارائه‌ی خدمات با کیفیت، نیازهای درمانی سالمندان را در محیط امن خانه برطرف سازد.